Przedmioty ze szkła są tak codziennym widokiem, że mało kto poświęca im uwagę. Szyby w oknach, szklanki czy butelki rzadko kiedy budzą zachwyt, dlatego nikt nie zastanawia się nad istotą materiału, z którego je wykonano. Mimo swojej uniwersalności i dostępności szkło skrywa jednak sporo sekretów. Czy znasz je wszystkie?
Jeśli interesuje Cię, czym jest szkło, jak się je produkuje i na czym polega sztuka dmuchania tego materiału, ten wpis jest dla Ciebie.
Definicja i historia szkła
Najogólniej mówiąc, szkło jest materiałem, który otrzymuje się w wyniku podgrzewania piasku kwarcowego. Topi się go razem z odpowiednimi dodatkami, aby otrzymać konkretny kolor czy rodzaj surowca. Otrzymywany w ten sposób materiał jest kruchy i uchodzi za słaby przewodnik prądu i ciepła. Z kolei w ujęciu chemicznym, szkło jest odporne na działanie czynników atmosferycznych i wielu związków, w tym kwasów.
Współcześnie technologia otrzymywania szkła jest dopracowana i realizuje potrzeby wielu gałęzi przemysłu. Historia wynalezienia tej substancji pozostaje jednak niejasna. Uważa się, że szkło w wyniku świadomych procesów otrzymywano już 5 000 lub 3 000 lat przed naszą erą, ale brakuje dowodów na potwierdzenie którejkolwiek z tych teorii. Można jednak przyjąć, że podstawowe reguły rządzące produkcją szkła niewiele się zmieniły od momentu jego wynalezienia. Nadal jego głównym składnikiem jest piasek kwarcowy, a w procesie wytwarzania niezbędna jest wysoka temperatura (1000-1500 stopni Celsjusza).
Etapy produkcji szkła
Wytwarzaniem szkła zajmują się huty. To, jak powstaje szkło, można podzielić na kilka etapów:
1. Wybór surowców
Do produkcji szkła stosuje się piasek kwarcowy, który zostaje zmieszany z odpowiednimi dodatkami uszlachetniającymi oraz substancjami barwiącymi lub odbarwiającymi. Każdy kolor i rodzaj szkła otrzymuje się dzięki zachowaniu odpowiednich proporcji pomiędzy poszczególnymi składnikami. Zastosowania innej receptury wymaga szkło hartowane, opakowaniowe czy żaroodporne.
2. Uzyskiwanie masy szklanej
Topienie piasku i substancji z nim zmieszanych (w tym stłuczek szkła, które przyspieszają proces powstawania masy) odbywa się w wysokiej temperaturze w specjalnych piecach szklarskich, nazywanych wannami. Gotowa masa szklana ma czerwony kolor i staje się ciągliwa w procesie stygnięcia.
3. Wykorzystanie masy szklanej
W zależności od receptury i przeznaczenia wytworu, masa szklana zostaje użyta do produkcji: tafli (szyb okiennych), przedmiotów powstających w procesie odlewania lub wyrobów wytwarzanych ręcznie. Współcześnie większość szklanych produktów powstaje w maszynach formierskich. Tylko najcenniejsze, prestiżowe i wyjątkowo eleganckie przedmioty nadal tworzy się ręcznie.
4. Obróbka przedmiotów ze szkła
Po nadaniu pożądanego kształtu produkowanym przedmiotom, nadchodzi pora na ich schłodzenie. Stopniowe obniżanie temperatury szkła utwardza je i czyni odporniejszym na pękanie. Wyroby po schłodzeniu, czyli „odprężeniu”, zostają przekazane do szlifowania i ewentualnego dekorowania. Czyste szkło, bez żadnych zdobień, poddaje się uszlachetnieniu w kąpieli kwasowej, żeby nadać mu pożądany połysk i przejrzystość. Gotowe produkty, które nie przejdą pozytywnie kontroli jakości, mogą zostać przeznaczone na stłuczki, do produkcji kolejnej partii surowca.
Ciekawostka: ręczne wyrabianie przedmiotów ze szkła wymaga od hutnika nie tylko zdolności manualnych, ale także zdrowych i pojemnych płuc. Do otrzymania finalnego produktu hutnik używa długiej rurki, której końcem pobiera porcję masy szklanej. Następnie obraca wspomniany przyrząd, jednocześnie dmuchając w niego tak, aby nadąć zebraną substancję i uformować z niej konkretne kształty. Hutnik, zajmujący się ręcznym wyrabianiem szklanych przedmiotów, to tak zwany dmuchacz szkła.
Podsumowanie
Chociaż szkło jest wszechobecne, to na co dzień nie zwraca się na nie większej uwagi. Warto jednak bliżej poznać ten szlachetny i uniwersalny surowiec. Jego prapoczątki, rozwój technologii otrzymywania, tworzenie zróżnicowanych wyrobów i w końcu żywa do dziś sztuka szkła dmuchanego, to ogromny rozdział w dziejach ludzkości. Szkło towarzyszyło człowiekowi tysiące lat temu, służy mu współcześnie i zapewne będzie też surowcem ważnym w przyszłości.
0 komentarzy