Zdania na temat kultury ludowej są podzielone. Niektórzy uważają ją za naiwną i niepotrzebną w dzisiejszych czasach. Na szczęście zdecydowana większość wciąż pragnie podtrzymać jej tradycje. W końcu to w oparciu o kulturę ludową, wznieśliśmy naszą wiedzę. Ten artykuł, może okazać się miłą lekturą dla wtajemniczonych, a także utworem pouczającym, dla tych którzy do tej pory potępiali polski spadek kulturowy, nie zdając sobie sprawy, ile wprowadził do współczesności.
Kultura ludowa nacechowana wartościami
Spora liczba osób uważa, że kultura ludowa, wywodząca się w dużej mierze z czasów starosłowiańskich, to spuścizna narodowa, która pozostała nam po przodkach. Nie mylą się. Ogromne przywiązanie do tradycji sprawiło, że nawet teraz, gdy minęło tak wiele lat, ogromna ich ilość wciąż odgrywa dużą rolę w życiu Polaków. Wszystkie elementy kultury ludowej są na tyle bogate i urozmaicone, że potrafią chociaż na chwilę zainteresować każdego ignoranta. Każdy znajdzie tu coś dla siebie: czy będą to (jakże treściwe) legendy. Czy może coś bardziej przyziemnego, jak przejawiająca się w wielu aspektach, sztuka. Nasza kultura ludowa nieco wyróżnia się na tle innych. Głównie przez to, że od niepamiętnych czasów lud słowiański odseparowywał się od tzw. „kultury wyższej”, tworząc podział na dwa światy: „my” i „oni”. Z czasem, w prostą kulturę ludową Słowian wkradły się elementy religijne z zewnątrz. Zostały one przyjęte, jednak przez ogromne przywiązanie Polaków do mitycznego myślenia, skutecznie połączono obie te kwestie. Tak powstało środowisko w którym postacie dotychczasowych wierzeń egzystowały wspólnie z tymi „świeżo poznanymi”. Oczywiście kultura wciąż bazuje na tradycjonalizmie, czyli ustnym przekazie całej zebranej wiedzy, doświadczeń i przekonań starszych pokoleń, dlatego właśnie multum jej składników przetrwało do dzisiaj. Cechy kultury ludowej nie zmieniły się zbyt wiele od początku jej trwania, mimo że na przestrzeni czasu ewoluowały lub zostały zmodyfikowane, wciąż biorą w niej czynny udział.
Wielobarwny folklor Polski
Kultura ludowa w Polsce, jest ogromnie urozmaicona. Każdy z jej elementów jest bardzo rozbudowany i przyciągający uwagę. Podstawą jest przede wszystkim ubiór, który składał się z kilku części. Dominowała w nim głównie czerń i czerwień, a także kolorowe, haftowane zdobienia, przedstawiające przede wszystkim kwiaty. Stroju dopełniały białe, często wykańczane haftem lub koronką koszule, korale, wianki i chusty, oraz kapelusze. Różnią się one zależnie od regionu Polski i stały się narodowym znakiem rozpoznawczym. Na szczególną uwagę zasługuje sztuka słowiańska.
Samo malarstwo cechowało się prostą kreską. Z czasem zyskiwało coraz więcej dopracowanych detali. Podobnie było z rzeźbami i tzw. drzeworytami (rzeźbami, na płaskim kawałku drewna): pierwotnie były one wręcz prymitywne, posiadały szczegóły z grubsza określające daną postać. W późniejszym czasie, gdy kultura nabrała charakteru, zyskała na tym również sztuka. Znalazło się w niej miejsce poświęcone jedynie kobietom. Odpowiedzialne one były za robótki ręczne: haft, koronkarstwo, zdobienia batikiem (druk ozdobny na materiale), garncarstwo czy przeróżne potrawy (barszcz, kartacze, biała kiełbasa, karmuszka). Powstawało oczywiście coś, co cieszyło nie tylko oczy i podniebienie, ale i uszy. Wszelkiego rodzaju instrumenty (np. dudy, gęśle, czy lira korbowa), towarzyszyły na wszelkiego rodzaju uroczystościach. Każdy z nich był odpowiednio zdobiony i stawał się doskonałym akompaniamentem dla ludowych pieśni. Jednak koniec nie następuje po rzeczach materialnych.
Kultura ludowa przykłady posiada również w mistycyzmie. Istnieje wiele legend i wierzeń, które kiedyś silnie oddziaływały na człowieka i jego działania. Upostaciowywano nie tylko wydarzenia atmosferyczne, ale i elementy przyrodnicze. Nawet szczęście, niepowodzenia i choroby były skutkami sił nadprzyrodzonych. Postacie te, były najczęściej złe i brutalne na ogół przedstawiane jako straszne i brzydkie stwory. Chociaż zdarzały się pewne wyjątki (np. dobre duszki i bożki zamieszkujące gospodarstwa, pomagające w codziennych rzeczach). Idealnym przykładem „okropnej potwory” jest Południca. Pojawiała się w polu, w samo południe, kiedy słońce było najsilniejsze i sprowadzała nieszczęścia na tych, na których się natchnęła. Była to nieszczęśliwa dusza kobiety zmarłej tuż przed ślubem, a więc kara spowodowana smutkiem nie omijała mężczyzn. Ale szczególnie nienawidziła kobiet w ciąży i dzieci (mściła się na nich za to, czego sama nigdy nie mogła mieć).
Istnieją dwa wyobrażenia Południc: piękna, młoda dziewczyna w bieli, tańcząca w zbożu, dusząca swoje ofiary, oraz wyjątkowo brzydka i wychudzona kobieta w czerni, której towarzyszyło siedem czarnych psów. Szczuła nimi swoje ofiary, a nieostrożnych brutalnie mordowała. Często zmiany te uwarunkowane były okręgiem, w jakim występowały. Uważano, że przed Południcą nie ma innego ratunku jak ucieczka, lub unikanie słońca i pracy w południe. To, jak i wiele innych wierzeń, miało charakter przestrogi. Wszelkiego rodzaju pouczenia można było odnaleźć również w ludowych bajkach. Składały się one z utartych, i często powtarzających się schematów walki dobra ze złem. Postacie występujące w nich posiadały przeciwstawne cechy: zawsze znalazł się ktoś głupi, żeby inny mógł zostać rozpoznany jako ten mądrzejszy itd. W ich fabułę wplatano ludowy światopogląd, a urozmaicały ją efekty paranormalne.
Obrzędy ludowe w Polsce opierają się na synkretyzmie (połączeniu poglądów). Dzisiejsze święto Wszystkich Świętych, pierwotnie obchodzone było, jako Zaduszki (Dziady)- święto zmarłych, podczas którego spotkać można było wędrujące dusze. Towarzyszący tej okazji ogień, miał odstraszać złe duchy od zamieszkałych gospodarstw, oraz oświetlać duszom przodków drogę do domu, aby mogły spotkać się z rodziną, na tzw stypie. Niektórzy antropolodzy twierdzą, że Boże Narodzenie, tak chętnie obchodzone i uznawane za typowo chrześcijańskie święto, również ma wiele zapożyczeń z kultury pogańskiej (np. choinka, czy wigilia, która miała swój początek w Święcie Kolady).
Podsumowanie
Kultura ludowa przez to, że posiada wiele odniesień, wyróżnia się na tle innych. Jest na tyle zróżnicowana, że nie „zanudza” osoby, która się z nią zapoznaje. Kolorowe stroje i wytwory wciąż zachwycają. A potrawy do dziś skupiają na sobie uwagę smakoszy. Na szczególne zainteresowanie zasługują także wszystkie mity i wierzenia starosłowiańskiego pochodzenia. Dla dużej ilości osób, powrót do pierwotnych tradycji, jest o wiele bardziej satysfakcjonujący, niż to, co narzucają współczesne poglądy.
0 komentarzy